در این مقاله به افزایش شانس باروری با درمان چاقی خواهیم پرداخت. اگرچه مسئلۀ چاقی در کشور ما در تمای سنین و هر دو جنس بروز خواهد کرد، اما چاقیِ شکمی در دختران به ویژه در سنین بالای ۲۵ سال، بیشتر دیده میشود. این وضعیت یک زنگ خطر است؛ زیرا چاقی شکمی با بیماریهای قلبی عروقی مرتبط خواهد بود. در این مقاله همراه ما باشید تا با تاثیر چاقی بر باروری زنان آشنا شوید.
انواع چاقی
چاقی به دو نوع تقسیم میشود:
- چاقی شکمی ناشی از تجمع چربی دور شکم که از چاقی عمومی حالت بدتری داشته و شکل سیب گونهای در اندام شخص ایجاد میکند.
- چاقی نوع گلابی مانند که چربی عمدتاً در ناحیۀ باسن و رانها تجمع مییابد.
اکثراً چاقی شکمی در مردان و چاقی گلابی شکل در زنان دیده میشود. چاقی شکمی با اندازهگیری دور کمر مشخص میشود. دور کمر کمتر از ۹۰ سانتیمتر طبیعی بوده و دور کمر بین ۹۰ تا ۹۵ سانتیمتر نشانۀ چاقی شکمی است و نیاز به درمان دارد.
ابتلا به چاقی و درمان آن
درمان چاقی مستلزم تغییر و اصلاح شیوۀ زندگی است. استفاده از رژیم غذایی مناسب، افزایش دریافت فیبر غذایی و فعالیت بدنی مناسب شامل نیم ساعت پیادهروی روزانه به میزان پنج نوبت در هفته افزایش وزن و چاقی را کاهش خواهد داد.
ارتباط نزدیک بین چاقی با اختلالات هورمونی و سیکلهای تخمکگذاری وجود دارد؛ چراکه وزن زیاد موجب عدم تحمل قند و اختلال در تولید هورمون چاقی و لاغری میشود.
لپتین پروتئینیست که در سلولهای چربی ساخته شده و روی مغز اثر کرده، سبب کاهش مصرف غذا و افزایش مصرف انرژی میشود. همچنین لپتین متابولیسم اسیدهای چرب را کاهش میدهد.
میزان لپتین در بدن افراد چاق بالاست اما مشکل اینجاست که مغز آنها سیگنال مهمی ندارد تا خوردن را متوقف کند. این وضعیت را مقاومت به لپتین میگویند. همانند مقاومت به انسولین که پانکراس مقدار زیادی انسولین تولید میکند، اما بدن نمیتواند پاسخ درستی به آن بدهد.
حساسیت به لپتین ممکن است با ورزش افزایش یابد. همچنین کمبود روی سبب کاهش سطح لپتین میشود؛ لذا مصرف مکملهای حاوی روی مفید است.
گاهی این امکان وجود دارد که زنانی با BMI حدود ۳۵ یا بیشتر دچار سندرم تخمدانهای پلیکیستیک و کمباروری میشوند و با روشهای معمول مانند ورزش، رژیم درمانی، داروهای محرک تخمکگذاری امکان باروری برای آنها فراهم نمیشود.
از آنجا که چاقی در زنان مشکلاتی در عملکرد تخمدانها ایجاد کرده و نهایتاً باعث کاهش درجۀ باروری شده است؛ لذا باید BMI آنها را با روشهای جراحی از جمله کوچک کردن معده و کم کردن سطح جذب دستگاه گوارش کاهش دهیم.
میتوان با انجام این قبیل جراحیها ناباروری را برطرف کرد. اغلب با بهرهگیری از روشهای جراحی شانس باروری افزایش مییابد. البته خانمهایی که تمایل به بارداری ندارند، باید روشهای پیشگیری از بارداری با احتمال شکست کمتر توسط متخصص زنان ارائه شود.
متخصصان زنان و زایمان و نازایی، در حال حاضر انجام جراحیهای متابولیک را برای زنانی با BMI بالای ۳۵ که بیماری همراه دارند، مناسب میدانند.
چاقی قبل از بارداری
بخشی از یک حاملگی سالم، تمرکز روی سلامت خود قبل از بارداری است. رسیدن به وزن سالم قبل از حاملگی میتواند شانس ابتلا به بارداری را افزایش دهد و خطر عوارض حاملگی را به حداقل برساند.
بارداری در زنان چاق، هم برای مادر و هم برای جنین با عوارض زیادی همراه خواهد بود. چاقی سبب افزایش خطر ابتلا به ناهنجاریهای جنینی، سقط، بیماریهای جنین و نوزاد و بیماریهای مادرزادی شده و در نهایت مرگ و میر را افزایش میدهد.
امروز یک منبع تحقیقاتی تازه منتشر شده نشان میدهد که زنان باید به وزن قبل از بارداری نسبت به وزنی که در دوران بارداری به دست میآورند، توجه بیشتری داشته باشند؛ چراکه عوارض در دوران بارداری در زنانِ دارای اضافه وزن یا چاق بیش از زنان با وزن نرمالتر است که پس از زایمان اضافه وزن پیدا میکنند.
محققان هلندی دریافتند که ۳۴ درصد از زنانی که قبل از بارداری وزن طبیعی داشتند، عوارض حاملگی را تجربه کردهاند که این میزان در زنانی که قبل از بارداری وزن بالایی داشتهاند، ۶۰ درصد است. علاوهبر این، ۹۰ درصد از زنان مبتلا به چاقیِ بسیار زیاد و افزایش وزن اضافی در دوران بارداری این عوارض را تجربه کردهاند. این مطالعه بر اساس تجزیه و تحلیل دادهها در بیش از ۱۹۰،۰۰۰ مادر و فرزندان آنها در اروپا و ایالات متحده انجام گرفته بود.
تاثیر چاقی بر باروری زنان
داشتن شاخص تودۀ بدنی یا BMI برابر ۳۰ و بالاتر میتواند شانس تخمکگذاری نرمال را کاهش دهد. چاقی همچنین میتواند نتیجۀ لقاح آزمایشگاهی (IVF) را تحت تاثیر قرار دهد. همانطور که BMI شما افزایش مییابد خطر IVF ناموفق نیز بیشتر خواهد شد.
بر این اساس توصیه میشود که اگر زنانی که BMI بالای ۴۰ داشته و تمایل به بارداری دارند و با روشهای معمول موفق به کاهش وزن نشدهاند، از مراکز جراحیهای متابولیک مشاوره بگیرند تا وزن آنها کاهش یابد. با انجام این عمل از بروز عوارضی مانند دیابت بارداری، فشار خون بالا و مسمومیت حاملگی پیشگیری میشود.
علاوهبر این، شاخص تودۀ بدنی پیش از بارداری، توصیههای افزایش وزن در دوران بارداری را تحت تاثیر قرار میدهد. اگر شاخص تودۀ بدنی ۲۵ تا ۲۹٫۹ باشد، متخصص زنان و زایمان توصیه میکند که افزایش وزن، حدود ۷ تا ۱۱ کیلوگرم باشد.
چاقی چگونه باعث ناباروری در زنان می شود ؟
افزایش وزن و چاقی در خانم ها منجر به بروز مشکلاتی مانند تنبلی تخمدان، سیکل قاعدگی نامنظم، اختلال در تخمک گذاری، سقط مکرر جنین می شود. تعادل هورمونی مناسب، چرخه قاعدگی را تنظیم میکند و خانمهای دارای اضافه وزن دارای سطوح بالاتری از هورمونی به نام لپتین هستند که در بافت چربی تولید میشود. این هورمون میتواند تعادل هورمونی را مختل کرده و منجر به کاهش قدرت باروری و یا حتی ناباروری زنان شود.
همچنین اضافه وزن باعث ایجاد مقاومت به انسولین می شود که در این صورت، بدن مجبور است انسولین بیشتری تولید کند تا سطح قند خون را در محدوده طبیعی حفظ کند و همچنین سطح گلوبولین اتصال دهنده هورمون جنسی (SHBG) را کاهش دهد. در این شرایط، تنظیم هورمونهای جنسی مانند آندروژن و استروژن نیز تحت تاثیر قرار میگیرد، این امر چرخهی قاعدگی را نامنظم کرده که به نوبهی خود باعث کاهش قدرت باروری میشود.
برای یک زن با BMI 35، احتمال بارداری در یک سال، ۲۷ درصد کمتر از یک زن با BMI طبیعی (بین 21 تا 29) بوده و برای یک زن با BMI برابر با 40، 43 درصد کمتر است.در نتیجه می توان گفت احتمال باردار شدن زنانی کهBMI بالای 27 دارند یک سوم زنان عادی میباشد.
چاقی و عوارض بارداری
چاقی در دوران بارداری خطر عوارض حاملگی مختلف را افزایش میدهد. در ادامه به معرفی برخی از این عوارض خواهیم پرداخت:
- خطر سقط جنین و تولد نوزاد مرده
- دیابت بارداری
- پره اکلامپسی (یک عارضۀ بارداری که با فشار خون بالا و علائم آسیب به سیستم نقط دیگر دیگر، مانند کلیهها)
- اختلال قلب
- آپنه خواب
- ایجاد مشکل در زایمان طبیعی و زایمان طبیعی بدون درد
- نیاز به سزارین و بروز مشکلات آن مانند عفونت زخم
اقدامات کاهش وزن قبل از بارداری
برای از دست دادن وزن قبل از بارداری میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم
- مراجعه به یک متخصص تغذیه یا متخصص چاقی
- دریافت حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت هوازی متوسط یا ۷۵ دقیقه در هفته فعالیت هوازی شدید یا ترکیبی از فعالیت متوسط و شدید ترجیحاً این زمان در طول هفته پخش شود.
کلام آخر
تحقیقات ثابت کرده درمان چاقی و تغییر در سبک زندگی می تواند باعث بهبود عوارض ناشی از اضافه وزن و حتی درمان ناباروری در زنان گردد. کاهش وزن (حداقل به میزان ۵ درصد) و حفظ وزن بدن در محدوده طبیعی، منجر به تنظیم سیکل قاعدگی و تخمک گذاری منظم شده و در نتیجه احتمال وقوع بارداری را افزایش می دهد.