Menu
با دانش و تکنولوژی جدید که تنوع در درمانهای ناباروری را همراه داشته، هم تعداد حاملگیهای چند قلویی و هم تعداد قلها به صورت چشمگیری افزایش یافته. بطور کلی افزایش شیوع تولدهای چند قلویی از این نظر حائز اهمیت است که با افزایش در تولد تعداد نوزادان نارس همراه است و این خود با خطر ناتوانی در تمام زندگی ایندسته از نوزادان همگام و همراه میشود. به این معنا که حامگلی چند قلویی اثر مستقیمی بر تعداد زایمانهای زودرس و عوارض ناشی از آن دارد. ضمن اینکه خطر ناهنجاریهای مادرزادی و تبعات و عواقب آن نیز در چند قلوها بیشتر است. در حاملگی پر تعداد، خطرات بارداری برجسته و بیشتر است و درصد ناتوانی و مرگ و میر مادران نیز با افزایش تعداد جنین ها بیشتر میشود.
بطور معمول جنینهای دو قلو حاصل باروری دو تخمک جداگانه هستند که به اینها دوقلوهای دو تخمی گفته میشود. با شیوع کمتر، دو قلویی ممکن است ناشی از باروری یک تخمک و سپس تقسیم آن باشدکه به این گروه، دوقلوهای یک تخمی یا همسان اطلاق میگردد. در چند قلوزایی هر یک از این دو پروسه، ممکن است رخ دهد. به عنوان مثال، چهار قلویی ممکن است حاصل باروری یک یا 4 تخمک باشد. دوقلوهای دو تخمی در واقع دوقلوی واقعی نیستند زیرا از بلوغ و باروری دو تخمک جدا و طی یک سیکل تخمکگذاری واحد بوجود آمده اند. از نظر ژنتیکی هم این دو قلوها شبیه سایر خواهران و برادران خود هستند. این دوقلوها یکسان نبوده و شاید حتی از نظر ژنتیکی نیز ناهمگون باشند.
با شیوع استفاده از روش های کمک باروری، تعداد دوقلوهای تک تخمی، دو تا پنج برابر افزایش یافته است. پیامد این حاملگیها بستگی به این دارد که تقسیم تخم چه زمانی رخ دهد. اگر سلول تخم طی 72 ساعت اولیه پس از لقاح تقسیم شود، دو جنین دو جفت و دو کیسه آب بوجود میآیند. اگر تقسیم تخمک بارور شده بین روزهای چهارم تا هشتم پس از لقاح رخ دهد، یک حاملگی با دو کیسه آب و یک جفت تشکیل میشود، و چنانچه تقسیم 8 روز بعد از لقاح اتفاق بیافتد دو جنین با یک کیسه آب و یک جفت تشکیل میشود. دوقلوهای بهم چسبیده، حاصل تقسیم تخم در مراحل بعدی هستند.
دوقلویی دو تخمی به مراتب شایعتر از دوقلویی تک تخمی است و تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. اما شیوع دو قلویی تک تخمی در دنیا ثابت بوده و میزان آن 1 حاملگی در هر 250 مورد است و به هیچ فاکتور خاصی نیز بستگی ندارد.
با افزایش تعداد جنینها در هر حاملگی، درصد پسر جنین کاهش مییابد. در این جا دو فرضیه مطرح است نخست اینکه تمایل به تقسیم در تخم های دختر بیشتر است و دوم اینکه مرگ و میر در جنین های دختر از زمان آغاز زندگی در درون رحم و سراسر چرخه زندگی کمتر از پسران است.
عوارض و خطرات دوقلویی اختصاصا در رابطه مستقیم با تعداد تخمها و مهمتر از آن، تعداد جفتهاست. به عبارت دیگر میزان مرگ و میر و ناتوانی در دوقلوهایی که به یک جفت متصلند آشکارا بیشتر است. با استفاده از سونوگرافی میتوان وضعیت جفتها را بررسی کرد. دقت این بررسی در سه ماهه تحت بارداری بیشتر بوده و با افزایش سن حاملگی از این دقت کاسته میشود.
انواع مختلف استرسهای فیزیولوژیکی حاملگی و احتمال بروز عوارض جدی در مادر معمولا در حاملگیهای چند قلویی بیشتر است. زنان بارداری که دو جنین را در رحم خود دارند در آغاز سه ماهه اول و به صورت گذرا همزمان با افزایش سطح BHCG تهوع و استفراغ بیشتری را تجربه میکنند. همچنین در این نوع بارداری احتمال ابتلای مادر به کم خونی بیشتر میشود. رشد رحم بسیار بیشتر است و حجم رحم و محتویات آن به 10 لیتر و وزن آن به 9 کیلوگرم هم میرسد. در این شرایط، احشا شکمی و ریههای مادر به شدت فشرده و گاه جابه جا میشوند و این رخداد به زندگی بدون تحرک برای مادر منجر میشود.
عملکرد کلیه ها نیز در صورتی که افزایش حجم مایع درون کیسه آب رخ دهد، مختل میگردد. همچنین احتمال پارگی کیسه آب و زایمان زودرس در دو قلویی بیشتر است.
عوارض دو یا چند قلویی عبارتند از:
یکی از روشهای کاهش این خطرات، کاهش انتخابی جنینهاست. در بعضی از موارد چند قلویی پر تعداد، کاهش تعداد جنین ها به دو و یا سه جنین موجب بهبود وضعیت جنینهای به جا مانده میشود.
کاهش انتخابی اقدامی است که در اوایل حاملگی صورت میگیرد و با کمک و راهنمایی گرفتن از سونوگرافی انجام میشود. کاهش حاملگی میتواند از راه واژینال و یا شکم انجام شود. این کاهش چنانچه از راه شکم باشد معمولا بین هفته 10 تا 13 بارداری انجام میگیرد.
گاه با تشخیص ناهنجاری ژنتیکی در یک قل (جنین) مواجه میشویم. در این صورت 3 گزینه پیش رو داریم :
ختم انتخابی جنین ناهنجار معمولا زمانی انجام میگیرد که ناهنجاری شدید باشد اما کشنده نباشد. در برخی موارد از میان بردن جنین به این علت توصیه میگردد که جنین ناهنجار، جنین نرمال و سالم را نیز در معرض خطر قرار میدهد.
گاه مرگ یکی از قلها در رحم اتفاق میافتد. اما مرگ در ابتدای سه ماهه اول بارداری رخ دهد نیازی به انجام کاری نیست و خطری را متوجه قل دیگر نمیکند. ولی اگر مرگ جنین پس از سه ماهه اول رخ دهد، خطر مرگ یا آسیب به قل زنده در دوقلوهایی که با یک جفت به رحم متصلند وجود دارد. لذا در صورت مرگ یک جنین در دوقلویی تک جفتی پس از سه ماهه اول ختم کلی بارداری توصیه میشود.
اگر مرگ یک قل در دوقلویی دو جفتی و در سه ماهه نخست رخ دهد، تاثیری روی قل زنده نخواهد داشت اما مرگ یک قل در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم، خطرناک میباشد. در این صورت درمان انتظاری و با نظارت دقیق بر جنین زنده صورت گرفته و تا زمان رسیده شدن آن حاملگی ادامه مییابد. اما در دو قلویی تک جفتی در صورت مرگ یک جنین در اوایل سه ماهه سوم باید حتی نسبت به زایمان در هفته های 34 تا 37 بارداری اقدام نمود.
در صورت نرمال بودن جنینها، برای پیشگیری از زایمان زودرس از روشهای مختلفی استفاده میشود مانند:
محدود کردن فعالیتهای فیزیکی ، ترک کار در مراحل اولیه بارداری، ویزیتهای مکرر پزشکی، بررسیهای سونوگرافی ، استفاده از پروژسترون در طول حاملگی، دوختن دهانه رحم، استفاده از پساری، دادن کورتون به زن باردار برای تکامل ریه جنینها.
پینوشت :
پساری وسیله ایست که در واژن قرار داده میشود و دهانه رحم را احاطه میکند. از لحاظ تئوری سبب فشرده شدن دهانه رحم، تغییر شیب کانال سرویکس و کاهش فشار مستقیم بر دهانه رحم شده و میتواند جایگزین دوختن دهانه رحم شود. کار گذاشتن این وسیله بصورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی یا بستری شدن انجام میپذیرد.